داده‌های آماری مختلف از اروپا و آمریکا نشان می‌دهند که تمایل به دورکاری و کار قراردادی یا فری‌لنس در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. بزرگ شدن شهرها و افزایش ترافیک و البته گران بودن زندگی در شهرهای بزرگ -که کار معمولا در آن‌هاست- از جمله عوامل مشترکی هستند که باعث شده‌اند تمایل نسل جدید نیروی کار در ایران هم سمت و سویی مشابه پیدا کند. در این پست از واقعیت‌های زندگی و کار فری‌لنس در ایران گفته‌ام.
دو نکته قبل از شروع:
- بسیاری از دوستان ترجیح می‌دهند به جای کلمه‌ی فری‌لنس از یک کلمه‌ی فارسی استفاده کنند و در نتیجه آن را به آزادکاری ترجمه می‌کنند. اما از آن‌جایی که من این ترجمه را نمی‌پسندم، از همان واژه‌ی اصلی استفاده خواهم کرد.
- چند ماه پیش یک ویدئو با همین عنوان ضبط کردم. این پست عملا براساس محتوای همان ویدئو نوشته شده است. در نتیجه می‌توانید به انتهای پست یا کانال یوتیوب من بروید و به جای خواندن، تماشا کنید!
۱- درآمد ماهیانه ثابت نیست
کار فری‌لنس درآمد ثابتی ندارد و یکی از مهم‌ترین عوامل شکست در کنار گذاشتن کار تمام‌وقت و فری‌لنس شدن، فشار مالی‌ست. اگر واقعا دوست دارید پروژه‌ای کار کنید، باید بدانید که تعداد و درآمد پروژه‌ها در ماه‌های مختلف یکسان نیستند. در نتیجه ممکن است یک ماه درآمد نسبتا زیادی داشته باشید و ماه بعد هیچ پروژه‌ای دریافت نکنید. مثلا تجربه نشان داده که ماه فروردین همیشه ماه خلوتی‌ست و نمی‌شود انتظار پروژه‌های زیاد و درآمد بالایی از آن داشت.
طبیعتا تعداد متوسط پروژه‌هایی که می‌گیرید به عوامل مختلفی -مثل مهارت، رزومه، برند شخصی و لینک‌های کاری- بستگی خواهد داشت. اما در هر صورت، در بعضی ماه‌ها میزان درآمدتان از مواقع عادی پایین‌تر خواهد بود.
راه‌حل: مدیریت مالی زندگی‌تان را تمرین کنید. یک حساب جدا برای پس‌انداز باز کنید و آن را در ماه‌های شلوغ پر کنید تا برای ماه‌های خلوت آماده باشید.
یکی از مهم‌ترین عوامل شکست در کنار گذاشتن کار تمام‌وقت و فری‌لنس شدن، فشار مالی‌ست.
۲- بیمه‌ی بازنشستگی وجود ندارد
کسی برای فری‌لنسرها بیمه رد نمی‌کند. در نتیجه اگر می‌خواهید کار فری‌لنس داشته باشید ولی به روش سنتی بازنشسته شوید یا اگر سابقه‌ی کار رسمی برایتان مهم است، باید به فکر بیمه کردن خودتان باشید. (سابقه‌ی رسمی کار در بسیاری از سازمان‌ها فقط به تعداد ماه‌هایی گفته می‌شود که حق بیمه‌ی تامین اجتماعی برایتان واریز شده باشد.)
راه‌حل: روش‌های مختلفی برای خرید بیمه‌نامه‌های بازنشستگی یا تامین اجتماعی وجود که این مقاله جایشان نیست. اما می‌تواند با مراجعه به شرکت‌های بیمه، جست‌وجوی اینترنتی یا پرس‌وجو از صاحبان مشاغل، درمورد آن‌ها اطلاعات بیش‌تری به دست بیاورید.
کسی برای فری‌لنسرها بیمه رد نمی‌کند.
۳- بیمه‌ی درمان هم وجود ندارد
یکی از مزایای کار تمام‌وقت -به‌خصوص در سازمان‌های بزرگ‌تر- دست‌رسی به بیمه‌های تکمیلی درمان است. همه‌ی ما می‌دانیم که یک مریضی ساده می‌تواند بسیار پرهزینه باشد و حتی اگر یکی از بیمه‌های اولیه مثل تامین اجتماعی یا سلامت ایرانیان را تهیه کرده باشید -به عنوان یک فری‌لنسر- قسمت بزرگی از این هزینه‌ها بر عهده‌ی خودتان خواهد بود.
راه‌حل: برخی شرکت‌های بیمه، امکان خرید بیمه‌نامه‌ی درمان تکمیلی به‌صورت خانوادگی یا گروهی را فراهم کرده‌اند. اما حق بیمه‌ی این طرح‌ها بسیار بالاست. در هر صورت، باید قبل از ورود به دنیای فری‌لنسری به این نکته فکر کنید.
یک مریضی ساده می‌تواند بسیار پرهزینه باشد.
۴- کارفرما به جای رئیس
فری‌لنسرها به جای رئیس، با کارفرمای پروژه طرف‌اند. و کار کردن با کارفرماها می‌تواند در برخی مواقع بسیار سخت‌تر باشد. براساس تجربه‌ی شخصی من، درصد بالایی از کارفرماها در ایران فکر می‌کنند که داشتن یک کار تمام‌وقت نشانه‌ی حرفه‌ای بودن است و کسی که پروژه‌ای کار می‌کند، آن‌قدرها خوب نیست که بتواند تمام‌وقت باشد. خیلی از آن‌ها عملا این نکته را بازگو می‌کنند و معتقدند که اگر بودجه‌ی بیش‌تری داشتند، هیچ‌وقت با فری‌لنسرها کار نمی‌کردند.
این افراد معمولا نگاهی کاملا از بالا به پایین به شما دارند و درخواست‌های غیرمنطقی و عجیبی مطرح می‌کنند. خیلی وقت‌ها سطح دانش آن‌ها حتی نزدیک دانش شما درمورد کار خودتان هم نیست ولی همان حس برتری که گفتم، باعث می‌شود به خودشان اجازه دهند روی تمام جزئیات کار شما و روش انجام آن اظهار نظر کنند که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.
راه‌حل: توصیه‌ی من این است که تا می‌توانید از این کارفرماها دوری کنید.
درصد بالایی از کارفرماها در ایران فکر می‌کنند که داشتن یک کار تمام‌وقت نشانه‌ی حرفه‌ای بودن است و کسی که پروژه‌ای کار می‌کند، آن‌قدرها خوب نیست که بتواند تمام‌وقت باشد.
۵- نرخ‌شکنی: همیشه روی اعصاب
همیشه افرادی خواهند بود که حاضر باشند با قیمت‌های پایین یا حتی رایگان، پروژه‌ها را انجام دهند. اما اگر می‌خواهید در بلندمدت موفق شوید و فری‌لنس بمانید، شما نباید این کار را بکنید. کیفیت هزینه دارد. یک کارفرمای خوب این را می‌داند. پس اگر حاضر شوید با قیمت‌های بسیار پایین کار کنید، در واقع دارید اعلام می‌کنید که کارتان آن‌قدرها هم کیفیت ندارد. این کار در بلندمدت قطعا به ضررتان خواهد بود و باعث خواهد شد مشتریان بزرگ برای پروژه‌های جذاب‌شان به سراغ شما نیایند.
راه‌حل: آرامش‌تان را در مقابل نرخ‌شکنان حفظ کنید و حتی به قیمت انجام دادن یک کار دیگر برای کسب درآمد کافی، رایگان (یا با قیمت خیلی پایین) کار نکنید. این کار، خراب کردن بازار خودتان و بقیه به مرور زمان است.
اگر می‌خواهید در بلندمدت موفق شوید و فری‌لنس بمانید، نباید نرخ‌شکنی کنید؛ حتی اگر بقیه دارند این کار را انجام می‌دهند.
۶- پول گرفتن سخت است
تجربه‌ی شخصی من از کار با برندهای ایرانی این است که پول گرفتن در اکثریت مواقع بسیار سخت است. و اگر قرارداد نداشته باشید، درجه‌ی سختی این کار عملا به غیرممکن نزدیک می‌شود. شرایط کار و هزینه‌ی انجام پروژه و نحوه‌ی پرداخت آن باید در قرارداد مشخص شده باشند.
این بلا این‌قدر به سر من آمده که دیگر بدون دریافت حداقل نصف مبلغ پروژه، کار را شروع نمی‌کنم. اما حتی بعد از امضا شدن قرارداد هم باید به طرف‌تان اطمینان کنید. اگر با کارفرمایی طرف‌اید که به نظر می‌رسد قابل‌اعتماد نیست، به‌تر است پروژه را قبول نکنید.
اما در هر صورت باید بدانید که همیشه ممکن است پروژه را انجام دهید و نتوانید پول‌تان را کامل و به موقع دریافت کنید.
راه‌حل: برای تمام پروژه‌ها قرارداد ببندید. با هر کسی کار نکنید.
شرایط کار و هزینه‌ی انجام پروژه و نحوه‌ی پرداخت آن باید در قرارداد مشخص شده باشند.
۷- مهارت = درآمد
تعداد پروژه‌هایی که به شما پیشنهاد می‌شوند و مبلغی که می‌توانید از کارفرماها درخواست کنید، بستگی مستقیمی به سطح مهارت‌تان دارد. در نتیجه یک فری‌لنسر باید همیشه به دنبال بالا بردن سطح مهارت‌های فعلی و یادگیری مهارت‌های جدید در حوزه‌ی کاری خودش باشد.
مثلا من در ابتدای کارم فقط محتوای متنی تولید می‌کردم. بعد مهارت‌های سئو و نحوه‌ی بهینه‌سازی و استفاده‌ی درست از این نوع محتوا را یاد گرفتم. بعد هم به سمت یادگیری تولید محتوا در فرمت‌های دیگر رفتم و حالا هم ویدئو و پادکست تولید می‌کنم، هم عکاسی می‌کنم و هم می‌نویسم.
راه‌حل: از دوره‌های آنلاین مختلف برای گسترش مهارت‌هایتان استفاده کنید. اگر انگلیسی بلدید، از یوتیوب شروع کنید و به لیندا و یودمی برسید.
برای نشان دادن سطح مهارت‌تان، یک وبسایت شخصی از نمونه‌کارهایتان داشته باشید. اگر بلد نیستید وبسایت راه بیندازید، راهنمای کاملا کامل ساخت وبسایت شخصی را ببینید.
تعداد پروژه‌هایی که به شما پیشنهاد می‌شوند و مبلغی که می‌توانید از کارفرماها درخواست کنید، بستگی مستقیمی به سطح مهارت‌تان دارد.
۷+۱- مدیریت زمان سخت است
کار تمام‌وقت با ساعات کار رسمی همراه است. یعنی مجبورید در یک بازه‌ی زمانی مشخص سر کار باشید. اما کار فری‌لنس کاملا متفاوت است. هیچ‌کس شما را مجبور به انجام کار در ساعات مشخصی نمی‌کند. در واقع یکی از جذابیت‌های فری‌لنس بودن برای ما همین است. اما طرف دیگر این جذابیت، ریسک انجام نشدن به موقع کارهاست.
وقتی قراردادی را امضا کرده باشید، در واقع به کارفرما تعهد داده‌اید که کار مشخص‌شده را در زمان مشخص‌شده انجام دهید. و اگر توانایی مدیریت زمان‌تان را نداشته باشید، احتمال به موقع انجام شدن کار پایین می‌آید. و این یعنی از دست رفتن اعتبارتان در کوتاه‌مدت و از دست رفتن پروژه‌ها و کم شدن موقعیت‌های کاری در بلندمدت.
راه‌حل: خودتان را مجبور به رعایت یک زمان‌بندی مشخص در طول روزهای هفته کنید. مثلا هر روز حداقل دوهزار کلمه بنویسید یا پنج ساعت کار کنید و… روش بهینه‌ی مدیریت زمان برای هر فرد متفاوت است. این روش را برای خودتان پیدا کنید و کارها را به موقع انجام دهید. اگر نمی‌توانید ددلاین‌ها را رعایت کنید، شاید فری‌لنس بودن برای شما مناسب نباشد.
وقتی قراردادی را امضا کرده باشید، در واقع به کارفرما تعهد داده‌اید که کار مشخص‌شده را در زمان مشخص‌شده انجام دهید.
ویدئوی هفت + یک نکته درمورد زندگی و کار فری‌لنس در ایران
دیدن در یوتیوب
اگر سوالی درمورد کار فری‌لنس دارید یا تجربه‌ای در این زمینه دارید که فکر می‌کنید به درد بقیه می‌خورد، در کامنت‌ها منتظرتان هستم!
