همه‌ی ما واژه‌ی فلسفه را در ترکیب‌ها و جمله‌های مختلفی شنیده‌ایم و خودمان هم به کارش برده‌ایم. ولی اگر یکی بپرسد فلسفه چیست و به چه دردی می‌خورد، احتمال این‌که بتوانیم جواب درست و کاملی به او بدهیم آن‌قدرها هم زیاد نیست. به همین خاطر، در این پست چند تعریف بسیار ابتدایی از فلسفه و مفاهیم مربوط به آن ارائه خواهم داد تا کمی بیش‌تر با این علم و شاخه‌هایش آشنا شوید.

واژه‌ی فلسلفه (Philosophy) از ترکیب دو کلمه‌ی یونانی فیلو (Philo) -به معنی دوست داشتن- و سوفیا (Sophia) -به معنی خِرد و دانایی- تشکیل شده. با این حساب، فلسفه یعنی دوست‌دار دانایی بودن. اما در یک معنای عمومی‌تر، می‌شود گفت فلسفه علمی‌ست که مردم برای کشف حقایق بنیادین درمورد خودشان، دنیایشان و روابط بین موجودات و پدیده‌های مختلف سراغش می‌روند.

کسانی که فلسفه می‌خوانند، همواره در حال پرسیدن سوالاتی بنیادین درمورد جهان هستی و بحث درمورد آن‌ها برای یافتن پاسخ‌های مختلف هستند. اما از آن‌جایی که جهان هستی جای چندان کوچکی نیست و تعداد سوالات بنیادین بشر هم آن‌قدرها کم نیست، علم فلسفه در دنیای آکادمیک به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام به شکلی تخصصی‌تر دنبال پاسخ به سوالات خاص یک حوزه می‌روند.

 

شاخه‌های اصلی علم فلسفه

۱- متافیزیک (Metaphysics)

متافیزیک، ماهیت وجود و واقعیت را بررسی می‌کند؛ این‌که چه چیزهایی در دنیا وجود دارند، چه ویژگی‌هایی دارند و چه‌طور در کنار هم قرار می‌گیرند. متافیزیک به دنبال پاسخ سوالاتی مثل این‌هاست:

– خدا وجود دارد؟

– حقیقت یعنی چه؟

– آدم چیست؟ و هر آدم چه‌طور در طول زمان یک‌سان می‌ماند؟

– آدم‌ها ذهن دارند؟ اگر بله، این ذهن چه‌طور با جسم ارتباط پیدا می‌کند؟

– آدم‌ها اراده‌ی آزاد دارند؟

– دنیا فقط از ماده تشکیل شده؟

– چه‌طور یک اتفاق، علت اتفاق دیگر می‌شود؟

 

۲- معرفت‌شناسی (Epistemology)

معرفت‌شناسی، مطالعه‌ی دانش و آگاهی‌ست و در درجه‌ی اول به این مسئله می‌پردازد که چه چیزهایی را می‌شود درمورد جهان دانست و چه‌طور می‌شود به این دانش دست یافت. معرفت‌شناسی به دنبال پاسخ سوالاتی مثل موارد زیر است:

– دانش چیست؟

– اصلا ما چیزی هم می‌دانیم؟

– ما چه‌طور می‌دانیم که چه چیزی را می‌دانیم؟

– آیا می‌توانیم با دلیل ادعا کنیم که بعضی چیزها را واقعا می‌دانیم؟

 

۳- اخلاق (Ethics)

اخلاق عمدتا درمورد اعمال و رفتار بحث می‌کند و این‌که چه کارهایی را باید انجام دهیم و چه کارهایی را به‌تر است انجام دهیم. و در ادامه به این‌جا می‌رسد که چه کارهایی خوب و چه کارهایی درست‌اند و اصلا خوب و درست چه معنایی دارند. اخلاق تلاش می‌کند به سوالاتی مثل این‌ها پاسخ دهد:

– خوب یعنی چه؟ چه چیزی آدم‌ها یا کارها را تبدیل به آدم‌ها و کارهای خوب می‌کند؟

– درست یعنی چه؟ چه چیزی یک کار را به کار درست تبدیل می‌کند؟

– اخلاقی بودن، مفهومی نسبی‌ست یا مطلق؟

– باید چه‌طور با دیگران رفتار کرد؟

 

۴- منطق (Logic)

یک مسئله‌ی مهم هنگام جواب دادن به این سوالات، نحوه‌ی بحث کردن و استدلال برای رسیدن به جواب است. به همین خاطر، علم منطق به وجود آمده تا ساختار بحث‌ها و روش‌های مختلف استدلال را بررسی کند. منطق به دنبال پاسخ سوالاتی از این قبیل است:

– استدلال خوب و استدلال بد چه‌طور ساخته می‌شوند و چه تفاوتی با هم دارند؟

– چه‌طور می‌شود تشخیص داد که یک استدلال درست است یا غلط؟

 

یک پست دیگر هم بخوانید:  فلسفه چیست: با شاخه‌های علم فلسفه آشنا شوید
”]

 

۵- زیبایی‌شناسی (Aesthetics)

زیبایی‌شناسی به بررسی و مطالعه‌ی هنر، زیبایی، فرهنگ و طبیعت می‌پردازد و تلاش می‌کند به مفهوم زیبایی دست پیدا کند. زیبایی‌شناسی می‌خواهد به سوالاتی مثل موارد زیر پاسخ دهد:

– زیبایی چیست؟

– چه چیزی زیبا محسوب می‌شود؟

– زیبایی مفهومی نسبی‌ست یا مطلق؟

 

۶- سیاست (Politics)

سیاست، مطالعه‌ی حکومت و حکومت‌داری‌ست و به وظایف دولت‌ها و شهروندان و رابطه‌ی آن‌ها با یک‌دیگر می‌پردازد. علم سیاست تلاش می‌کند به سوالاتی مثل این‌ها پاسخ دهد:

– آزادی چیست؟

– عدالت یعنی چه؟

– شهروند خوب چه کسی‌ست؟ چه‌طور می‌توانیم شهروند خوبی باشیم؟

– وظیفه‌ی انسان‌ها در جامعه چیست؟

– قانون چیست؟ حکومت باید چه‌طور قانون را اعمال کند؟

 

حرف آخر

اما فلسفه فقط شامل تلاش برای یافتن پاسخ‌های خودمان به این سوالات نمی‌شود. بل‌که تلاش می‌کند استدلال‌ها و پاسخ‌های دیگران به سوالات بنیادین بشر در گذشته را هم بررسی کند. و به همین خاطر است که ترکیباتی مثل «فلسفه‌ی حقوق»، «فلسفه‌ی تاریخ»، «فلسفه‌ی فمنیسم»، «فلسفه‌ی هنر» و… وجود دارند.

خلاصه این‌که فلسفه می‌تواند در هر گوشه‌ای از زندگی به کارمان بیاید. کافی‌ست هر چند وقت یک بار به سروصدای درونی مغزمان گوش کنیم و دنبال پیدا کردن پاسخ باشیم!

 

اگر به فلسفه و مباحث منطقی و استدلالی علاقه دارید، دوره‌ی آموزشی تفکر انتقادی را از دست ندهید.

 

ویدئوی معرفی دوره

دیدن در یوتیوب

 

نوبت شما

این پست را با دوستان‌تان و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید.

 


به دیگران هم برسانید