وقتی به استان گلستان فکر می‌کنید، چه تصویری به ذهن‌تان می‌آید؟ جنگل؟ آبشار؟ دریا؟ مطمئن باشید که تنها نیستید. اکثر مسافرین گلستان به سمت همین‌ها جذب می‌شوند. چون فکر می‌کنند طبیعت شمال اصولا همین است. اما اگر بگویم جاذبه‌ای در این استان هست که بیش‌تر در مناطق خشک مثل استان سیستان و بلوچستان پیدا می‌شود چه؟ با این پست هم‌راه باشید تا درمورد این جاذبه یعنی گل‌فشان صحبت کنیم.
(برای دیدن هر یک از عکس‌ها در سایز بزرگ‌تر، روی آن‌ها کلیک کنید.)
گل‌فشان چیست و چه‌طور به وجود می‌آید؟
گل‌فشان تقریبا همان چیزی‌ست که از اسمش می‌شود برداشت کرد؛ جایی که گِل با فشار از آن بیرون می‌زند. البته گل هیچ‌وقت تنها نیست و با مقداری آب و گازهای متان، دی‌اکسید کربن و نیتروژن هم‌راه است. مثلا یک چشمه را تصور کنید که به جای آب تمیز و زلال، گل و لای از آن خارج می‌شود. حجم و غلظت این گل در هر گل‌فشان متفاوت است. یعنی در برخی از گل‌فشان‌ها با گلی غلیظ روبه‌رو هستید و در برخی دیگر با گل و مقدار زیادی آب.
گل‌فشان‌های گلستان از نوع دوم‌اند؛ یعنی آب نسبتا زیادی در خودشان دارند. در واقع اگر در فصول سرد و پربارش به آن‌ها مراجعه کنید، برای پیدا کردن محل فعلی بیرون زدن گل در میان آب باید کلی دقت کنید.
یک گل‌فشان می‌تواند عرض و ارتفاعی چند متری و کوچک داشته باشد یا چندصد متری و حتی چندکیلومتری. اندازه‌ی تقریبی گل‌فشان‌های استان گلستان را در ادامه خواهید دید.
دو عامل اصلی برای به وجود آمدن گل‌فشان‌ها وجود دارد. اول، حرکت صفحه‌های زیر زمین (همان‌ها که قاره‌ها را به هم نزدیک یا از هم دور می‌کنند و با اصابت‌شان به هم، کوه‌ها و دریاها را می‌سازند و…) و دوم، فعالیت‌های آتش‌فشانی. اگر عامل به‌وجودآورنده‌ی گل‌فشان مورد اول باشد، مواد بیرون‌آمده سرد و اگر مورد دوم باشد، گل و لای خروجی گرم خواهد بود.
(وقتی شروع کردم به تحقیق درمورد دلیل به وجود آمدن گل‌فشان، با حجم عظیمی از محتوای بسیار تخصصی زمین‌شناسی مواجه شدم. در نتیجه چیزی که نوشتم، خلاصه‌ترین و ساده‌ترین حالت ممکن بود. چون بیش از این را خودم هم خیلی درک نمی‌کنم.)
دو عامل اصلی برای به وجود آمدن گل‌فشان‌ها وجود دارد. اول، حرکت صفحه‌های زیر زمین و دوم، فعالیت‌های آتش‌فشانی.
و اما گل‌فشان‌های استان گلستان
۱- گل‌فشان اینچه
این گل‌فشان در مجاورت دریاچه‌ی شور آق‌قلا واقع شده و -همان‌طور که در عکس‌های زیر می‌بینید- بیش‌تر شبیه به یک گودال بزرگ است که مقداری هم آب گل‌آلود در آن وجود دارد. گودال گل‌فشان اینچه حدودا ۱۰ متر عمق دارد و قطر آن هم به همین حوالی می‌رسد.
نکته این‌جاست که فعالیت این گل‌فشان در سال‌های اخیر و بعد از دست‌کاری‌های انسانی (چاه‌های برداشت ید در مجاورت گل‌فشان که مجوز هم داشته‌اند) عملا از کار افتاده. این را بگذارید کنار کلی زباله که هم‌وطنان عزیز داخل گودال انداخته‌اند تا به یک جاذبه‌ی نه‌چندان جذاب برسید! البته خوش‌بختانه فضای شوره‌زارهای اطراف و البته دریاچه‌ی آق‌قلا این نبود جذابیت را تا حد زیادی جبران می‌کنند.
وقتی که آب داخل گودال باشد (فصول سرد و پربارش) تنها چیزی که از فعل فشاندن در این گل‌فشان خواهید دید، همین حباب‌ها در میان آب هستند که در تصویر اول این پست دیده می‌شوند. اما در فصل تابستان و اگر شانس بیاورید، یک گل‌فشان با گل واقعی و قابل لمس خواهید دید.
۲- گل‌فشان قارنیارق
این گل‌فشان مدت‌ها غیرفعال بوده ولی در سال‌های اخیر باز فعال شده است. همان‌طور که در عکس می‌بینید، قارنیارق از لحاظ وسعت به هیچ وجه با اینچه قابل مقایسه نیست. قطر گودال حدود ۷۰۰ متر و عمق آن حدود ۱۵ متر است. در وسط گودال با برآمدگی‌های جالبی روبه‌رو خواهید بود و در فصول سرد، با آب در اطراف آن.
جاده‌ی خاکی منتهی به این گل‌فشان و چشم‌انداز بیابانی اطرافش واقعا منظره‌های متفاوتی نسبت به طبیعت شمال دارند؛ تفاوتی که برای خیلی‌ها جذاب است. از کناره‌های گودال هم چند مسیر رو به پایین برای رفتن به سمت آب و تپه‌های وسط وجود دارد. همه‌ی این منظره‌ها می‌توانند پس‌زمینه‌ی عکس‌های جذاب شما باشند و یادگارتان از سفری متفاوت به شمال و استان گلستان.
۳- گل‌فشان نفتلیجه
این گل‌فشان که در سال ۹۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، به رنگ بنفش یا صورتیش مشهور است. دلیل این رنگ، وجود یُد در خاک منطقه است. گفته می‌شود که این گل‌فشان از زیر زمین با منابع نفت و گاز دریای خزر ارتباط دارد و حتی می‌شود بوی نفت را هم از آن استشمام کرد. راستش را بخواهید من بوی نفتی حس نکردم ولی حتی اسم گل‌فشان هم به آدم می‌گوید این‌جا یک ربطی به نفت دارد!
از لحاظ وسعت، نفتلیجه بین اینچه و قارنیارق است. قطر گودال آن به بیش از ۴۰۰ متر و عمق آن به حدود ۷ متر می‌رسند. همان‌طور که از عکس‌ها هم پیداست، ما دقیقا موقع غروب به گل‌فشان نفتلیجه رسیدیم و باید بگویم که این غروب یکی از زیباترین‌ها در طول دو ماه سفرم به استان گلستان بود. نکته‌ی جالب هم این‌که قله‌ی دماوند از کنار گل‌فشان نفتلیجه و در دوردست‌ها دیده می‌شود.
نکات تکمیلی
- در هر فصلی که به گلستان سفر کنید، می‌توانید به دیدن این گل‌فشان‌ها بروید. اما شکل و شمایل آن‌ها در هر فصل متفاوت خواهد بود. (عکس‌های بالا همگی در آذرماه گرفته شده‌اند.)
- یک گل‌فشان دیگر هم در گلستان وجود دارد به نام گوبکلجه که ما وقت نکردیم به آن سر بزنیم.
- اینچه عملا کنار یک جاده‌ی فرعی ولی آسفالت قرار دارد ولی تا رسیدن به قارنیارق و نفتلیجه مقدار نسبتا زیادی جاده‌ی خاکی وجود دارد.
- فاصله‌ی این سه گل‌فشان از یک‌دیگر کم است. ما هر سه را در یک روز کوتاه پاییزی دیدیم.
- این منطقه، در سمت جنوبی رشته‌کوه البرز قرار دارد و به همین دلیل شبیه بخش‌های شمالی و مناطق جنگلی گلستان نیست. در واقع، آب‌وهوای آن به قدری بیابانی‌ست که در جاده‌هایش می‌شود با شتر هم مواجه شد!
چرا آدرس نمی‌دهم و چه‌طور می‌توانید به دیدن این گل‌فشان‌ها بروید؟
۱- همان‌طور که گفتم، برای رسیدن به قارنیارق و نفتلیجه باید یک جاده‌ی خاکی طولانی را طی کنید. در طول جاده، مسیرهای انحرافی مختلفی هم وجود دارند. (به‌خصوص در جاده‌ی نفتلیجه) در نتیجه حتی اگر مختصات جغرافیایی و محل این گل‌فشان‌ها روی گوگل‌مپ را هم ثبت کرده بودم (که یادم رفت و ثبت نکردم) توصیه می‌کردم که تنها نروید و با یک راهنمای کاربلد سفر کنید.
۲- لبه‌های بیرونی گودال‌ها در برخی مناطق بسیار سست و آماده‌ی نشست و فرو ریختن بودند. در نتیجه باید احتیاط لازم برای راه رفتن و احتمالا کاشتن سه‌پایه‌ی دوربین روی این لبه‌ها را رعایت کنید. و باز به‌تر است که تنها نباشید.
۳- در حال عکاسی از قارنیارق با یک مار مواجه شدم که ظاهرا او بیش‌تر از من ترسید و برگشت به سوراخش. اما با توجه به دمای هوا حدس می‌زنم که جمعیت مارها در تابستان باید بیش‌تر از این هم باشد. یعنی بازهم احتیاط لازم است.
در نهایت اگر می‌خواهید به گلستان سفر کنید و جاذبه‌های آن -از جمه این گل‌فشان‌ها- را ببینید، توصیه می‌کنم با حمید میرزایی (ملقب به مارکو) تماس بگیرید. حمید میرزایی تورهای خصوصی با ماشین خودش برگزار می‌کند و گلستان را مثل کف دستش می‌شناسد. به صفحه‌ی اینستاگرام مارکو سر بزنید و از طریق پیام دایرکت یا شماره‌ای که برایتان گذاشته با او تماس بگیرید. (حتما بگویید حامد شما را فرستاده و سلام مرا هم برسانید تا بیش‌تر تحویل‌تان بگیرد!)
این پست را با دوستان اهل شمال رفتن‌تان به اشتراک بگذارید.
پست‌های مرتبط
راهنمای کاملا کامل انتخاب و خرید کوله‌پشتی سفر
در این پست وبلاگ که یک راهنمای انتخاب و خرید کوله‌پشتی سفر است، تمام نکاتی را توضیح داده‌ام که باید قبل از خرید کوله‌ی سفر بدانید.
مینی‌مالیسم چیست؟ زندگی مینی‌مال یعنی چه؟ (+راهنمای مینی‌مالیست شدن)
در این پست از تجربه‌ی سفر مینی‌مال خودم و معنای مینی‌مالیسم گفته‌ام. حتی اگر این سبک از زندگی را برای خودتان دوست نداشته باشید، دانستن درمورد آن در موقعیت‌های خاصی برایتان مفید خواهد بود. در بخش آخر هم راه‌کارهایی برای مینی‌مالیست شدن در اختیارتان قرار داده‌ام.
چرا سفر می‌کنیم؟
از اواخر تابستان تصمیم گرفتم دیگر خانه نداشته باشم و سفر کنم! در این پست که شروع بخش سفر وبلاگ من هم هست، می‌خواهم بگویم چرا.
