در یکی دو دهه‌ی اخیر که ابزارهای مختلف دارند به سمت دیجیتالی شدن می‌روند، یک بحث همیشگی به وجود آمده بین کسانی که از این ابزارها استفاده می‌کنند. یک عده طرف‌دار ورژن‌های قدیمی‌اند؛ یک عده طرف‌دار ورژن‌های جدید. و هردو گروه، کاملا و تا پای مرگ سر حرف‌شان ایستاده‌اند. تعداد کسانی که حاضرند هم با آنالوگ کار کنند و هم با دیجیتال، واقعا کم است.
دوربین عکاسی هم یکی از همین ابزارهاست که می‌خواهم درمورد ورژن قدیمی و جدید و آنالوگ و دیجیتالش صحبت کنم. ورژن جدید یا دیجیتال از آن‌جا شروع شد که سنسور جای فیلم را گرفت. یعنی تصویر به جای ثبت شدن روی فیلم (دوربین آنالوگ) روی سنسور (دوربین دیجیتال) ثبت شد.
با آمدن سنسور و امکانات جانبی هم‌راهش، مهاجرت عکاسان به سیستم دیجیتال شروع شد. اما در چند سال گذشته، یک مهاجرت معکوس (البته در اندازه‌ای بسیار کوچک‌تر) هم در حال رخ دادن است؛ بازگشت به سیستم آنالوگ. فکر می‌کنید چرا؟ واقعا سیستم قدیمی برتری خاصی نسبت به نسخه‌ی جدید دارد یا دلیل بازگشت بعضی‌ها به آن، چیز دیگری‌ست؟
قبل از شروع: من از سال‌ها قبل (حوالی دوران راهنمایی و دبیرستان) و پیش از رواج دیجیتال، تجربه‌ی عکاسی آنالوگ را دارم. اما حالا یک عکاس فری‌لنس‌ام و برای تمام کارهای عکاسیم از دوربین دیجیتال استفاده می‌کنم. این را گفتم که بدانید بدون تجربه کردن هر دو حالت، درموردشان حرف نمی‌زنم.
نکته‌ی دیگر این‌که اگر از عکاسی سررشته‌ی خاصی ندارید، به‌تر است قبل از خواندن این یادداشت به راهنمای انتخاب و خرید دوربین و آموزش نوردهی در عکاسی سر بزنید. در هردو مطلب، مفاهیم اولیه و لازمی درمورد عکاسی آورده‌ام که قطعا به دردتان خواهند خورد.
تفاوت‌های عمده‌ی عکاسی دیجیتال و آنالوگ
اول: رزولوشن
اکثر دوربین‌های دیجیتال امروزی -حتی دوربین‌های ساده‌تر و ارزان‌تر- رزولوشن بالای ۲۰ مگاپیکسل دارند. (رزولوشن مستقیما به سنسور مربوط است.)
از آن‌جایی که فیلم برای ثبت تصویر از پیکسل استفاده نمی‌کند، رزولوشن در عکاسی آنالوگ با روش دیگری (به نام angular resolution) اندازه‌گیری و بعد معادل‌سازی می‌شود. اما خلاصه‌ی قضیه این است که یک فیلم ۳۵میلی‌متری معمولی روی دوربین آنالوگ، رزولوشنی بین ۴ تا ۱۶ مگاپیکسل دارد.
در نتیجه در حالت عادی، رزولوشن دیجیتال قطعا از آنالوگ به‌تر است. (البته در عکاسی با دوربین‌های قطع متوسط و قطع بزرگ یا همان مدیوم‌فرمت و لارج‌فرمت، قضیه می‌تواند متفاوت باشد.)
دوم: حساسیت سنسور / سرعت فیلم (ISO)
فیلم‌های دوربین‌های آنالوگ در آی‌اِس‌اوهایی با بازه‌ی ۵۰ تا ۶۴۰۰ در دست‌رس‌اند. هر حلقه فیلم یک آی‌اس‌اوی ثابت دارد. اما در دوربین‌های دیجیتال، حساسیت در لحظه قابل تغییر است. حداکثر میزان آن هم در برخی مدل‌ها به چندده و حتی چندصد برابر حداکثر میزان ممکن در فیلم می‌رسد.
این نکته، یکی از بزرگ‌ترین امتیازات دوربین‌های دیجیتال است که تنظیم نوردهی و عکاسی در نور کم را برای عکاس بسیار آسان‌تر می‌کند.
سوم: نویز
هرچه‌قدر که حساسیت سنسور یا سرعت فیلم (ISO) بالا باشد، نویز عکس بیش‌تر خواهد بود. (در عکاسی آنالوگ به جای واژه‌ی noise معمولا از grain استفاده می‌شود. اما نتیجه در نهایت تفاوت چندانی ندارد.) منظور از نویز، خطوط و نقاط و لکه‌هایی هستند که ناخواسته وارد عکس می‌شوند و به میزان شفافیت آن لطمه می‌زنند. وجود نویز مگر در موارد خیلی خاص و به دلایل هنری، مطلوب نیست.
دوربین‌های دیجیتال از نظر میزان نویز تولیدشده در حساسیت‌های بالاتر، نسبت به فیلم عمل‌کرد به‌تری دارند. البته عمل‌کرد هر سنسور با دیگری متفاوت است و دوربین‌های دیجیتال جدیدتر با سنسورهای بزرگ‌تر عمل‌کرد به‌تری نسبت به مدل‌های قدیمی‌تر و سنسورهای کوچک‌تر دارند.
چهارم: راحتی استفاده
فرض کنید می‌خواهید یک عکس بگیرید و روی اینستاگرام یا سایت‌تان منتشر کنید. با دوربین دیجیتال، گرفتن این عکس، ادیت آن و بعد هم انتشارش، می‌تواند در چند دقیقه اتفاق بیفتد. با دوربین آنالوگ، گرفتن عکس بیش‌تر طول می‌کشد. (چون فوکوس کردن، نورسنجی و انجام سایر تنظیمات هم در دوربین‌های دیجیتال راحت‌تر است.) بعد هم ظاهر کردن، اسکن کردن و ادیت را پیش رو دارید تا به یک عکس قابل انتشار برسید. این فرآیند می‌تواند بیش از سه روز طول بکشد. (اگر خودتان تاریک‌خانه داشته باشید می‌توانید این زمان را کم‌تر کنید. اگر بخواهید نگاتیوها را به یک مغازه‌ی عکاسی بدهید، این زمان احتمالا بیش‌تر هم خواهد شد.)
علاوه بر این‌ها، پیدا کردن و خرید فیلم مورد نظر برای دوربین آنالوگ و پیدا کردن تاریک‌خانه‌ای که عکس‌ها را برایتان ظاهر کند هم داستان خودش را دارد.
مشخص است که استفاده از دوربین‌های عکاسی دیجیتال نسبت به دوربین‌های آنالوگ راحت‌تر است.
پنجم: هزینه‌ها
معمولا خرید بدنه‌ی دوربین آنالوگ نسبت به دوربین دیجیتال ارزان‌تر تمام می‌شود. اما در طول زمان دوربین دیجیتال هزینه‌های جانبی بسیار کم‌تری دارد. (مثلا نیاز به خرید ادامه‌دار فیلم و ظاهر کردن و بعد هم اسکن ندارد.)
اگر زیاد عکاسی کنید، هزینه‌های ادامه‌دار آنالوگ می‌تواند ورشکست‌تان کند. در این حالت تنها راه‌تان این است که خودتان عکس‌هایتان را ظاهر و اسکن کنید تا در تعداد بالا هزینه‌ی کم‌تری برای این کارها بپردازید. اما در هر صورت، هزینه‌ی هر عکس با دوربین دیجیتال در طولانی‌مدت بسیار کم‌تر است.
ششم: گستره یا دامنه‌ی دینامیک
دامنه‌ی دینامیک (dynamic range) فاصله‌ی میزان نور در روشن‌ترین بخش از یک تصویر تا تاریک‌ترین بخش آن است. تا یکی دو سال پیش، دامنه‌ی دینامیک گسترده‌تر یکی از امتیازات اصلی عکاسی آنالوگ نسبت به دیجیتال بود. اما دوربین‌های جدیدتر نیکون و سونی عملا این امتیاز را از آنالوگ گرفتند. در حال حاضر -به‌خصوص اگر با فرمت خام عکاسی کنید- فرق چندانی از لحاظ دامنه‌ی دینامیک بین دوربین‌های آنالوگ و دیجیتال وجود ندارد.
وقتی که یک دوربین قادر به ثبت دامنه‌ی دینامیک بزرگی باشد، می‌تواند بدون ثبت بخشی از تصویر به شکل نور یا سفیدی مطلق یا تاریکی و سیاهی مطلق، تمام جزئیات آن را ثبت کند. این ویژگی بیش از همه برای عکاسانی مهم است که از نور مصنوعی (فلاش و…) برای عکس‌هایشان استفاده نمی‌کنند و نور طبیعی را ترجیح می‌دهند.
سایر موارد
- یک کارت حافظه‌ی معمولی در دوربین‌های دیجیتال قابلیت ذخیره‌ی چندصد عکس را دارد. در حالی که با هر حلقه فیلم معمولا می‌شود ۳۶ عکس گرفت.
- نگه داشتن نگاتیو عکس‌ها به فضای فیزیکی نیاز دارد. فایل عکس‌های دیجیتال فقط روی هاردتان جا می‌گیرد.
- تنوع محصولات مربوط به عکاسی آنالوگ هر روز کم‌تر می‌شود. این اتفاق برای عکاسی دیجیتال برعکس است.
- در هوای بسیار گرم و بسیار سرد، دوربین آنالوگ به‌تر عمل می‌کند.
- بدنه‌ی دوربین‌های آنالوگ عموما سنگین‌تر و مقاوم‌تر است.
- دوربین آنالوگ بدون باتری هم کار می‌کند.
*** قطعا تفاوت‌های دیگری هم بین سیستم آنالوگ و دیجیتال در عکاسی وجود دارند. اما مواردی که ذکر شدند، به نظر من مهم‌ترین‌ها بودند. (اگر فکر می‌کنید مورد مهمی را جا انداخته‌ام، کامنت بگذارید.)
حرف آخر
بزرگان تاریخ عکاسی با سیستم آنالوگ عکس‌هایی باورنکردنی و به‌یادماندنی تحویل ما داده‌اند. این سیستم هنوز هم به خوبی کار می‌کند. اما واقعیت این است که از لحاظ فنی، سیستم دیجیتال از نسل قبلی جلو زده و دوربین آنالوگ مگر برای استفاده‌های شخصی (که زمان در آن‌ها چندان مهم نیست) و انتخاب‌های هنری خاص و خلاقانه کاربرد ندارد.
اگر بخواهید به عنوان یک عکاس حرفه‌ای با مشتریان مختلف کار کنید، مجبورید با دوربین‌های دیجیتال عکاسی کنید و علاقه‌تان به فیلم را برای اوقات فراغت‌تان نگه دارید.
چه فکر می‌کنید؟ انتخاب شما کدام است؟ دیجیتال یا آنالوگ؟
