تا چند دهه پیش اولین کاری که برای شروع یک پروژه‌ی ساخت‌وساز انجام می‌شد، قطع درختان محل و خاک‌برداری بود اما وضعیت محیط زیست و تغییر اقلیم و زیست‌بوم‌های محلی به تدریج باعث جلب توجه و نگرانی مردم و فعال شدن آنان برای جلوگیری از دست‌اندازی بی‌رویه‌ی انسان در طبیعت شد.

گاهی اعتراضات مردم -از کمپین‌ها و تجمع‌های مسالمت‌آمیز گرفته تا زنجیر کردن خودشان به درختان- نتیجه می‌داد و پروژه‌ها را متوقف می‌کرد (که می‌توانست باعث ضرر مالی برای عده‌ای باشد) و گاهی هم مسئولین پروژه کارشان را پیش می‌بردند و قسمتی از زمین را تخریب می‌کردند. در هر صورت عده‌ای بازنده بودند.
در سال‌های اخیر اما قوانین زیادی در کشورهای مختلف به تصویب رسیده تا پروژه‌های ساخت‌وساز، کمترین آسیب را به محیط زیست برسانند. (کار در برخی کشورها تا جایی پیش رفته که اگر لانه‌ی پرنده‌ای روی یکی از درختان محل باشد، پروژه باید بلافاصله متوقف شود و تا زمانی که پرنده‌ها به میل خودشان از آن‌جا بروند متوقف باقی بماند.) یکی از اقدامات مدیران برای کمتر کردن آسیب محیط زیستی پروژه می‌تواند انتقال درختان محل به یک مکان مناسب دیگر باشد.

به‌خصوص در کشور ما که قوانین محکمی در خصوص به حداقل رساندن آسیب محیط زیستی پروژه‌های ساخت‌وساز وجود ندارد، اقدام داوطلبانه‌ی اجراکنندگان پروژه‌های مختلف می‌تواند قدم بزرگی در جهت حفظ محیط زیست باشد. چنین اقداماتی نه‌تنها برای حفظ تعادل زیست‌بوم -و به تبع آن برای جامعه‌ی انسانی- مفید است، بلکه می‌تواند به اعتبار پیمان‌کاران و صاحبان پروژه در افکار عمومی هم اضافه کند و از اعتراضات احتمالی مردم که ممکن است به توقف اجباری پروژه نیز منجر شود، تا حدود زیادی جلوگیری نماید.
با یک نگاه گذرا می‌بینیم که یک حرکت ساده و -به نسبتِ هزینه‌ی کل پروژه- کم‌خرج باعث می‌شود دیگر بازنده‌ای نداشته باشیم و نه ساکنین منطقه نگران کیفیت محیط زیست و تعادل زیست‌بوم باشند و نه صاحبان و دست‌اندرکاران پروژه نگران زیان‌های مالی احتمالی.
من اما به عنوان یک شهروند فعال در حوزه‌ی محیط زیست می‌خواهم یک قدم جلوتر بیایم و بگویم اقداماتی مثل انتقال درختان محل اجرای یک پروژه‌ی ساخت‌وساز، یک حداقلِ اخلاقی برای صاحبان پروژه است. آن‌ها باید نسبت به تلاش برای حفظ تعادل زیست‌بوم منطقه متعهد باشند. حتی اگر تعدادی از درختان محل احداث پروژه شرایط انتقال را ندارند (به دلیل تماس با تجهیزات شبکه‌های انتقال برق، گذشتن فصل انتقال و نبودن شرایط جوی لازم، وضعیت بدِ سلامت خود درخت و…) مجریان طرح باید اقدام به کاشت همان گونه‌ی گیاهی در همان منطقه و حداقل به همان تعداد کنند. ممکن است حذف چند دَه درخت از یک منطقه مسئله‌ی چندان مهمی به نظر نرسد ولی همین مسئله می‌تواند ضربه‌ای به تعادل زیست‌بوم منطقه وارد کند که احتمالا برای خیلی از ما قابل پیش‌بینی نخواهد بود.
اهمیت انتقال درختان با بررسی زمان و آب صرف‌شده برای رشد آن‌ها و رسیدن به وضعیت کنونی کمی روشن‌تر می‌شود. برای حفظ تعادل محیط زیست منطقه باید دوباره همان مقدار آب صرف شود و چندین سال بگذرد تا به جای اول بازگردیم و این یعنی تولید هزینه‌ی بی‌جا و بی‌دلیل. مسائلی مثل خشکسالی و بحران آب موجود در کشور و آتش‌سوزی‌های پی‌درپی که ذخیره‌های جنگلی ما را تهدید می‌کنند، اهمیت توجه به درختان را بیش از پیش می‌کند.
همین چند مورد به خوبی ارزش واقعی انتقال درختان برای تمام ذینفعان یک پروژه را روشن می‌کند.
اگر بخواهم از نقش بسیار بزرگ و مهم درختان در محیط زیست بنویسم باید تا ساعت‌ها قلم‌فرسایی کنم پس مجبورم به مسئله‌ی “حفظ تعادل محیط زیست و زیست‌بوم‌های محلی” بسنده کنم و امیدوار باشم که تمام مدیران، پیمان‌کاران و صاحبان سرمایه احساس مسئولیت حرفه‌ای و اخلاقی داشته باشند و خبرهای خوشحال‌کننده‌ای که در روزهای گذشته از شهرهایی مانند قزوین، گرگان و کرج شنیده‌ایم، همچنان ادامه یابند.

 

این یادداشت در پایگاه خبری مدیریت پروژه هم منتشر شده است.

به دیگران هم برسانید